François vertelt over hoe jouw boosheid, woede en wraakgevoelens één iemand pijn doen: jezelf. Boosheid op jezelf doet nog meer pijn.
Stel dat je in het verre of recente verleden door iemand geweldig bent gekwetst. En dan bedoel ik écht gekwetst, zó dat je hersenen er nog steeds van kraken als je er zo nu en dan, en elke keer is weer één keer te veel, aan terugdenkt. (Oorzaak: automatische, onbewuste, negatieve gedachten, dus je ego die het zalig vindt om liefst zonder uitnodiging en zonder oponthoud met z’n zwarte, vieze stink-klompen rond te banjeren in de pikzwarte hel van je depressieve kop.)
Ik kan dat ‘Stel dat je’ in de eerste zin makkelijk schrijven want pijn, angst, vreugde, woede, vernederingen, mislukkingen, schaamte en verdriet voelt bij iedereen vrijwel hetzelfde. C.S. Lewis schrijft in zijn boek Het probleem van het lijden: “Maar waarom zou ik je over mijn gevoelens vertellen? Je kent ze al; ze zijn dezelfde als die van jou”.
Maar goed, als je dus diep bent gekwetst, dan moet je nu even je fantasie gebruiken
Nadat je bent gekwetst door persoon X ben je boos, woedend, razend geworden. Je wil wraak plegen en je hebt diegene stiekem opgewacht en toen een grote klap op de kop gegeven zodat die het bewustzijn heeft verloren. Goed zo! Dat is pas het begin. Toen heb je die X naar een kleine, donkere kelder gesleept. Je hebt toen jezelf aan die X vastgebonden met grote, dikke kettingen van het sterkste staal en die vastgezet met solide sloten. De sleutels daarvan heb je toen met je voeten buiten de kelder geschopt en vervolgens de deur van dat vertrek ook dicht geduwd zodat die aan de buitenkant in het slot viel. Kloink!
Het is je gelukt! Goed gedaan! Je zit van nu af aan goed vast aan die ander in die gevangenis. Dit wilde je en het is gelukt. Gefeliciteerd! Ik hoor je denken: zeg, waar heb je ’t over? Ik zou wel gek zijn als ik dat deed!
Maar ja, da’s toch echt wat wij allemaal doen als wij heel erg boos worden en vooral blijven op iemand die ons heeft gekwetst
Het cultiveren van boosheid is haat. Haat wordt wraak. De woede, haat en wraakgevoelens doen ons steeds opnieuw denken aan X, en elke keer opnieuw voelen we onze pijn en ons verdriet. Met al die negatieve emoties zitten we muurvast aan degene die we eigenlijk zouden moeten loslaten.
Kijk, dat loslaten … dat is nou vergeven. Je vergeet het niet. Je praat het kwetsen niet goed. Je wordt ook niet de beste vrienden. Er wordt waarschijnlijk geen woord gewisseld tussen jou en die ander (ook een dode kan je vergeven). Maar jij bevrijdt jezelf van de loodzware last van boosheid, haat, wraaklust, pijn en verdriet.
Vergeven is een daad van egoïsme in de meest gezonde zin van het woord
Je geeft niet die ander een cadeau, maar jezelf. Marianne Williamson zegt: “Niet vergeven is zelf het vergif drinken en verwachten dat die ander eraan sterft“.
Je zit nu al jarenlang in die stinkende, donkere kelder vastgeketend aan de persoon die je je vijand noemt en je voelt je doodongelukkig. Wil je er volgende week uit of vandaag? Wil je er vanavond laat uit of nu? Nu? Doe me een plezier, wacht geen seconde langer! Doe het alsjeblieft nu. Vergeven is niet een gevoel, maar een beslissing.
Als je een mens van vlees en bloed bent (zoals ik), dan zal je na het vergeven helaas tot je dood bezocht worden door automatische, onbewuste, negatieve gedachten over die persoon of gebeurtenis. Niet erg, en niet boos worden, je bent nu alert en steeds opnieuw … steeds weer opnieuw hoor je die nega-tieve gedachten aan en laat ze daarna los. Soms gaat het moeilijk, soms makkelijker. Maar langzamerhand wordt het steeds iets makkelijker. Mij helpt het om, als het hard waait, lange wandelingen te maken en die negatieve gedachten dan los te laten. Doe-oei! Dit schreef ik jaren geleden in Spiritualiteit is een cadeau en ik denk er nog steeds zo over. Maar ik heb ook nieuwe gedachten over vergeven die me sindsdien hebben geholpen.
Dat loslaten noem ik nu mindfulness
Loslaten is prima, observeren is voldoende: hee, daar zijn ze weer, dezelfde boze wraak-gedachten. Ik ken ze, ik kijk naar ze, net zoals ik mijn kloppend hart, mijn bloedsomloop en mijn ademhalen observeer, bekijk, accepteer. Ik ben een mens en iedereen altijd overal heeft deze automatische, onbewuste, negatieve gedachten, zonder oponthoud, als een eeuwigdurende waterval. Het is ons ego, niks meer dan automatische reflexen die er waren, er zijn, en er altijd zullen blijven. Onze doodsangst, ons instinct, alle vertrouwde mentale concepten die hierop gebaseerd zijn (ik moét meer, ik word gek als ik minder heb, enzovoort, enzovoort, enzovoort), het is een onderdeel van mens zijn.
Dit is mooi advies, en weer makkelijker gezegd dan gedaan
En ook hier geldt blog Catch-22: midden in een depressie lukt dit niet. (En als het wel lukt, dan gaat het al iets beter met je.) Trouwens, eigenlijk klopt dat gevangenis-verhaal niet, op die plek zit je niet samen, maar in je eentje, in de harde werkelijkheid zit die ander op een zonnig terrasje met een sjekkie en een biertje.
Nog iets. Vergeven is loslaten, en loslaten kan uitsluitend als je iets in handen hebt. In handen hebt is in dit geval: woede, verdriet, angst, vernedering en wraakgevoelens hebben en voelen. Voel de pijn. Is verwerken. Aan de ene kant heb je mensen die niet vergeven, hun woede en wraakgevoelens koesteren, erin zwelgen, verzuren en bitter worden en dus zichzelf in de gevangenis hebben gegooid, en “lekker” blijven zitten. Aan de andere kant heb je mensen die onmiddellijk zeggen dat ze alles en iedereen vergeven. Dat laatste noemen ze in het Engels: cheap forgiveness. Ik noem het oppervlakkig vergeven, de McDonald’s versie van vergeven, vlug, oppervlakkig, nikserig, onzin.
Scott Peck schrijft in Further along the road less travelled: Echt vergeven is een moeilijk, moeilijk proces, maar het is absoluut noodzakelijk voor je geestelijke gezondheid. Vergeven lijkt zwak, en dat vinden alle macho’s (stoere maskers) ook, maar ze vergissen zich (zoals wel vaker), vergeven is een enorme kracht. Je ego (angst) blijft zeuren dat je een watje bent als je geen wraak neemt, maar je ego heeft ongelijk – zoals wel vaker. Dus vergeven is goed, is krachtig, is moeilijk, is absoluut noodzakelijk, maar sla de noodzakelijke fase van vóór het loslaten, namelijk de fase van ‘Voel de pijn’, niet over.
Voor ons depressievelingen is anderen vergeven belangrijk, maar jezelf vergeven misschien nog belangrijker
Zoek je identiteit niet in boos zijn op jezelf, in schaamte, zelfhaat, schuld en boete. Ook dat is je ego, dus negatief. Je kan jezelf vergeven ook zelfliefde noemen, zelfcompassie, self-compassion, een onderdeel van verschillende therapieën, zoals ACT.
YouTube-psychiater Walter E. Jacobson die een boek over vergeven schreef (Forgive to win) beweert: het geheim van jezelf vergeven is eerst anderen vergeven. Bij liefde is dat omgekeerd. Wie Jacobson begrijpt mag mij dat uitleggen.
Wat mij het meeste geholpen heeft de afgelopen jaren is beseffen dat ik en veel anderen, correctie, iedereen, te maken heeft met automatische, onbewuste, negatieve gedachten (ego, doodsangst) en dat we allemaal altijd overal op grond van die gedachten domme, laffe, slechte, gemene, misdadige dingen doen. Ik praat het niet goed. Ik heb veel slechte, domme dingen gedaan, maar niet expres, ik wist gewoon niet beter. Mensen die mij kwaad hebben gedaan ook, plat uitgedrukt: te stom om te beseffen hoeveel kwaad ze aanrichten. Maar al die negatieve gedachten en al die negatieve emoties en al die negatieve gedragingen zijn dus onbewust, automatisch. We weten niet wat we doen. Maar op een bepaald moment word je hopelijk bewust, wakker, begrijp je wat ik hier opschrijf, begrijp je hoe jij, ik, wij allemaal in elkaar zitten. Dat is bewustzijn.
Je bent nu bewust en doet nu wijze dingen – zoals (jezelf) vergeven.
Zodra je beter weet, doe je beter
Jezus zei aan het kruis: “vergeef hen, ze weten niet wat ze doen”. Dat is dit, niet weten wat ze doen = onbewust.
De schrijver Eckhart Tolle maakt vergeven groter en heeft het zelfs over de toekomst vergeven. Dat is accepteren dat de toekomst onzeker is. En het heden vergeven is het hier en nu volmondig accepteren, accepteren dat het is zoals het is, eigenlijk de essentie van De kracht van het nu. Loslaten van hoe jij wil dat het is. Eerst het nu accepteren, pas daarna, als het mogelijk is, wijze, positieve, constructieve actie.
Psycholoog Carl Rogers: “vreemd, als ik mezelf accepteer, kan ik mezelf veranderen”.
Tolle zegt dat proberen te vergeven niet zal lukken. Vergeven gebeurt volgens hem automatisch zodra je beseft dat je woede en wraaklust alleen je ego, je negatieve, doodsbange ik-identiteit versterken. Volgens mij is dat wat ik hierboven zeg. Maar als iemand daar een ander idee over heeft, hoor ik dat graag.
